درآمد پنج برابری قطر نسبت به ایران در پارس جنوبی

روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی تحقیقی به مقایسه درآمدهای ایران و قطر از حوزه مشترک گازی پارس جنوبی پرداخته است. میدان گازی غول‌آسای پارس جنوبی، بزرگ‌ترین میدان گازی جهان است که بین ایران و قطر تقسیم شده و ایران با وجود تولید بیشتر گاز طبیعی، از نظر درآمدی از همسایه خود عقب مانده است.

این گزارش نشان می دهد که قطری‌ها با سرمایه‌گذاری گسترده، همکاری با غول‌های انرژی، استفاده از فناوری مدرن و صادرات گاز طبیعی به روش‌های گوناگون، از محل میدان پارس جنوبی درآمدی معادل ۵برابر درآمد ایران داشته‌اند. این در حالی است که ایران اکثر گاز تولیدی این میدان مشترک را برای مصارف خانگی- صنعتی و با پرداخت یارانه‌های‌ بسیار هنگفت عرضه می‌کند.

این گزارش در عین حال ثابت می کند که علی رغم بسیاری از ادعاها و عددسازی ها، وضعیت تحریم چگونه فرصت های ایران در یک موقعیت مشترک با قطر را از بین برده و کشوری با حدود ۳ درصد جمعیت ایران، چطور ۵ برابر ما موفق به کسب سود اقتصادی از این منبع مشترک شده است.

تمام سهم ایران از پارس جنوبی

اما جزئیات اعداد چگونه نشان می دهند که قطری ها در پارس جنوبی ۵ برابر ایران درآمد داشته اند؟

سقف تولید روزانه از میدان پارس جنوبی به‌ ۵۷۵ میلیون متر مکعب گاز در سال ۱۳۹۶ رسید که نسبت به سال ۱۳۹۲ حدود ۳۳۴ میلیون متر مکعب۱۳۸ درصد افزایش نشان می‌دهد. این در حالی است که تولید قطر از این میدان در مدت مذکور معادل ۵۶۶ میلیون متر مکعب بود.

از سال ۱۳۹۰ تعرفه‌های گاز بخش‌های مختلف مصرف در چارچوب اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها در سال،‌ در دو دامنه ۷ ماهه اول و ۵ ماهه‌ دوم تعیین شده است.

یارانه‌ی گاز طبیعی در سال ۱۳۹۵ که با در نظر گرفتن قیمت‌ منطقه‌ای گاز طبیعی در مقایسه با مقدار کل فروش داخلی به تفکیک بخش‌ها محاسبه شده نشان می‌دهد که یارانه مصرف گازطبیعی با توجه به افزایش مصرف و اجرای طرح پلکانی مصرف گاز در بخش‌های خانگی و تجاری و همچنین نرخ بالای تسعیر ارز افزایش یافته است.

 با احتساب یارانه‌ی گاز به عنوان هزینه‌ی فرصت گاز مصرفی، درمجموع ۲۳۳ میلیارد دلار درآمد از میدان گازی پارس جنوبی طی ۱۵ سال گذشته حاصل شده است.

 با توجه به درآمد ۴ میلیارد دلاری صادرات گاز ایران به ترکیه، طی ۱۵ سال درمجموع ۷۰ میلیارد دلار درآمد صادراتی از محل صادرات گاز به این کشور حاصل شده است. با احتساب یارانه ۲۳۳ میلیارد دلاری ۷۰ میلیارد دلار درآمد صادراتی، مجموع درآمدهای ایران از میدان گازی پارس جنوبی به ۳۰۳ میلیارد دلار می‌رسد.

 ایران تا ژانویه امسال، دو تریلیون متر مکعب گاز از پارس جنوبی استخراج کرده که کمتر از نصف تولید گاز قطر از این میدان طی سه دهه گذشته است.

قطر چگونه از فرصت مشترک با ایران سود برد؟

در آن سوی میدان، قطر توسعه‌ی میدان گنبد شمالی خود را از سال ۱۹۹۱ آغاز کرده اما ایران توسعه‌ی پارس جنوبی را از سال ۲۰۰۱ آغاز کرد. در فاصله‌ی سال‌های ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۱ قطر حدود ۲۱۰ میلیارد مترمکعب گاز از این میدان استخراج کرد که به‌ارزش آن زمان، حدود ۶۰ میلیارد دلار درآمد برای قطر به‌دنبال داشته است.

قطر تمامی نیاز داخلی و صادراتی گاز خود را از گنبد شمالی تأمین می‌کند. طبق برآوردهای صورت‌گرفته میزان ذخایر گازی بخش قطری این میدان مشترک، ۳۶ تریلیون مترمکعب است که آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) میزان قابل استحصال گاز در بخش قطری را حدود ۲۶ تریلیون مترمکعب تخمین زده است. حدود ۶۰ درصد از مساحت میدان مشترک پارس جنوبی و ۶۰ درصد از حجم گاز درجای آن در سمت قطر قرار دارد.

این کشور در سال ۲۰۲۰ از مجموع ۲۱۱ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی تولید شده تنها ۲۲ میلیارد مترمکعب را با خط لوله‌ی دلفین به امارات و عمان صادر و ۱۰۶ میلیارد مترمکعب را به‌صورت LNG به کشورهای هندوستان، کره جنوبی، ژاپن، چین، انگلستان، پاکستان، کویت و سایر کشورها صادر کرده است.

قطر در سال‌های پیش‌رو، در نظر دارد تا سال ۲۰۲۷ ظرفیت صادراتی خود را با عملیاتی کردن دو فاز جدید، به سطح ۶۸ میلیارد مترمکعب افزایش دهد. قطر مشتاق است تا منابع گاز خود را در سریع‌ترین زمان ممکن توسعه دهد، زیرا اشتیاق مصرف‌کنندگان به سمت سوخت‌های پاک‌تر بسیار زیاد است.

جنگ اوکراین؛ فرصت قطر

پس از حمله‌ی روسیه به اوکراین، اروپا در حال رقابت برای یافتن جایگزین‌هایی برای گاز روسیه است. واردات گاز طبیعی مایع از قطر و ایالات‌متحده، بزرگ‌ترین صادرکنندگان جهان، بخش مهمی از این راه‌حل است.

چندین مقام ارشد اتحادیه اروپا (ازجمله جوزپ بورل، دیپلمات ارشد اتحادیه و رابرت هابک وزیر اقتصاد آلمان) در ماه‌های گذشته برای گفتگو در مورد عرضه گاز به قطر سفر کرده‌اند.

 درآمدهای حاصل از بخش‌های نفت‌وگاز طبیعی ۶۰ درصد تولید ناخالص داخلی قطر است. قطرگاز (Qatargas) بزرگ‌ترین شرکت گاز طبیعی مایع (LNG) جهان است. درآمدهای صادراتی این کشور در سال ۲۰۲۱ به بالاترین سطح از اواسط سال۲۰۱۴ رسید، زیرا به دلیل کمبود عرضه در بازار، قیمت LNG به بالاترین حد خود رسید.

بر اساس آمار منتشر شده توسط صندوق بین‌المللی پول (IMF)، درآمدهای قطر از محل صادرات نفت و گاز (عمدتا از محل پارس جنوبی) به شرح جدول زیر است. به جهت قابلیت مقایسه با ایران همان دو دهه مورد بررسی قرار گرفته است. درآمدهای گازی قطر از میدان پارس جنوبی طی دو دهه‌ی گذشته بالغ بر ۱۴۵۳ میلیارد دلار بوده که پنج برابر درآمدهای ایران طی مدت مشابه است.